چکیده:
به‌منظور بررسی اثر پوشش‌گیاهی و سایه اندازی بر عملکرد زعفران (Crocus sativus L.) آزمایشی به‌صورت کرتهای خرد شده در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گناباد برای دو سال زراعی98 -1397 و 99- 1398 اجراء شد. آزمایش شامل فاکتور اصلی، تراکم بنه در چهار سطح (90،60 ،120 و 150 بنه در متر مربع) و فاکتور فرعی مدیریت بقایای گیاهی و سایه‌اندازی در چهار سطح (حذف بقایای زعفران در پایان فصل رشد به عنوان (شاهد)، حضور بقایای زعفران در پایان فصل رشد، (شاهد) + استفاده از کلش جو به میزان 2 تن در هکتار و در نهایت (شاهد) + استفاده از سایه‌بان) بود. با توجه به ماهیت فاکتور فرعی، داده‌های فصل دوم رشد مورد اندازه‌گیری و آنالیز قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تراکم و مدیریت پوشش اثر معنی‌داری (p ≤0.01) بر ویژگی‌های رویشی زعفران (تعداد، طول و سطح برگ) داشته اما تأثیر تراکم و اثر متقابل تراکم× پوشش بر این صفات معنی‌دار نبود. همچنین نتایج تجزیه واریانس صفات اندازه‌گیری شده مرتبط با عملکرد نیز حاکی از تأثیر معنی‌دار (p ≤0.01) تراکم بنه، مدیریت پوشش و اثر متقابل تراکم بنه × نوع پوشش بر تعداد، وزن گل و عملکرد اقتصادی کلاله بود. به‌نحوی که بیشترین مقدار عملکرد خشک کلاله و وزن تر گل به‌ترتیب با مقادیر 16/5 و 411 (کیلوگرم در هکتار) از تیمار تراکم 150بنه در متر مربع و مدیریت استفاده از پوشش کلش غلات و کمترین این صفات به‌ترتیب با مقادیر 2/2 و 200 (کیلوگرم در هکتار) از تیمار تراکم 60 بنه در متر مربع و پوشش شاهد حاصل شد. بررسی آنالیز رگرسیون گام به گام برای متغیرهای مرتبط با عملکرد اقتصادی زعفران نشان داد که تعداد گل در واحد سطح به تنهایی توانست 59/90 درصد از تغییرات عملکرد اقتصادی زعفران را تبیین نمایند. با توجه به تأثیر مثبت استفاده از پوشش بر تعدیل درجه‌حرارت خاک در مقایسه با حداکثر دمای روزانه هوا حداقل (7 درصد) و همزمان شدن اثرات مثبت این شیوه از مدیریت زراعی با مرحله گل‌انگیزی در زعفران به نظر می‌رسد که توصیه کاربردی استفاده از انواع پوشش بویژه کلش غلات با توجه به هزینه کمتر آن در مقایسه با سایه‌بان و همچنین دسترسی سهل‌تر برای پوشش مزارع زعفران همزمان با شروع فصل گرما می‌تواند در جهت پایداری و افزایش عملکرد زعفران مورد توجه باشد..
